Codziennie przynajmniej jedna osoba traci życie w wyniku utonięcia. Tak w skrócie można podsumować statystyki utonięć podczas wakacji w Polsce. Niezależnie od prowadzonych akcji edukacyjnych, wypadki – utonięcia nad wodą będą się zdarzały. Dlatego warto wiedzieć, jak udzielać pierwszej pomocy przy utonięciach. Z tego wpisu poznasz zasady, dowiesz się jak postępować i czego nie robić!
Zapraszam!
Podtopienie i utonięcie – krótkie definicje
Często te pojęcia używane są zamiennie. Dla udzielania pierwszej pomocy nie ma to aż takiego znaczenia. Zatem tylko dla doprecyzowania.
Podtopienie to stan chwilowy związany z brakiem możliwości nabierania powietrza. Jest efektem zablokowania dróg oddechowych przez wodę (może być też inna ciecz) O podtopieniu mówimy w kontekście osób, które przeżyły epizod duszenia się w wyniku zanurzenia w cieczy (najczęściej w wodzie) Jest to stan odwracalny
Utonięcie to stan o charakterze nieodwracalnym. Dochodzi w nim do uduszenia na skutek zachłyśnięcia wodą.
Niezależnie od definicji kluczem do skutecznej pierwszej pomocy w obydwu przypadkach jest działanie świadków zdarzenia. Są oni kluczowym ogniwem w łańcuchu przeżycia.
Najczęstsze przyczyny utonięcia
Niestety wciąż dominują te same przyczyny utonięć. Większość z nich związana jest z czynnikiem ludzkim, lub najprościej mówiąc – brakiem zdrowego rozsądku podczas kąpieli.
- w 2022 roku wśród ofiar śmiertelnych utonięć, aż 25% było pod wpływem alkoholu lub też środków odurzających. (statystyki Komendy Głównej Policji)
- kąpiele w miejscach niestrzeżonych lub zabronionych
- brawura i skoki do wody
- wchodzenie do wody po długim czasie przebywania na słońcu
Zatrzymam się chwilę przy alkoholu. Pływanie i promile nie idą w parze. Człowiek pod wpływem alkoholu nie potrafi ocenić niebezpieczeństwa, włącza mu się tryb “nieśmiertelność” , szybciej opada z sił, łatwiej doznaje urazów czy szoku termicznego. Takie są fakty!
Kojarzymy kampanię “ Piłeś – nie jedź” W czasie wypoczynku nad wodą warto wpoić sobie “ Piłeś – nie wchodź do wody”
Zanim udzielisz pierwszej pomocy tonącemu
Zatrzymaj się na chwilę! Tak! Mimo, że liczy się każda sekunda musisz się na chwilę zatrzymać. Dobry ratownik to żywy ratownik. Oceń więc swoje możliwości zanim zdecydujesz, że sam wskoczysz do wody aby ratować tonącego. Jest wiele możliwości działania poza bezpośrednim kontaktem z osobą tonącą. Twoje życie jest równie cenne. Niestety zdarzają się sytuacje, że osoby ratujące zasilają konto ofiar utonięcia.
Zawsze możesz:
- podnieść alarm – im więcej rąk do pomocy, tym lepiej
- wezwać pomoc – 999/112
- koniecznie chwyć przedmiot, który ma dodatnią pływalność (koło lub inne zabawki dmuchane, bojka ratownicza, a nawet zwykła butelka po wodzie wypełniona powietrzem)
Pierwsza pomoc przy podtopieniu – objawy
W przypadku podtopienia objawy są chwilowe i ustępują samoistnie. Pierwsza pomoc- obserwuj pacjenta (szczególnie zwracaj uwagę na dzieci), zaproponuj pomoc przy wyjściu z wody. Objawy podtopienia jakie mogą się pojawić to:
- kaszel – to efekt podrażnienia dróg oddechowych przez wodę. Pierwsza pomoc to zachęcanie do kaszlu i obserwacja poszkodowanego. W przypadku dzieci można dodatkowo stymulować kaszel przez poklepywanie w plecy. Więcej o tym pisałem przy okazji tematu zadławienia
- duszność – to raczej uczucie trudności w nabieraniu powietrza, może towarzyszyć temu ból w gardle i klatce piersiowej. Ustępuje samoistnie. Jeśli trwa dłużej należy zgłosić się na oddział ratunkowy.
- splątanie – działa silny stres, więc pobudzenie będzie naturalnym stanem jaki zaobserwujesz u poszkodowanego. O wiele bardziej niepokojący jest obraz apatii i spowolnienia po epizodzie podtopienia. W takim przypadku konieczna jest obserwacja w warunkach szpitalnych (szczególnie w przypadku dzieci)
Jak udzielać pierwszej pomocy przy utonięciu?
Jeśli nie czujesz się na siłach wchodzić do wody aby ratować tonącego możesz podjąć inne działania:
- rzuć koło ratunkowe – pamiętaj nie celuj w poszkodowanego, a przed niego
- rzutka ratownicza – to świetny sprzęt. Pamiętaj, że ma linkę, którą należy trzymać w drugiej ręce. Jeśli chybisz to możesz ją przyciągnąć do siebie i rzucić jeszcze raz.
- jeśli nie ma w pobliżu sprzętu do ratowania, złap i rzuć cokolwiek co posiada dodatnią pływalność (kij od parawanu, stojak na parasol plażowy, gałąź, pustą lodówkę turystyczną ;)) Dosłownie cokolwiek co nie zatonie po wrzuceniu do wody.
Kluczowe dla przeżycia jest aby jak najszybciej wyciągnąć pacjenta z wody. Jeśli pacjent jest przytomny to pomóż mu wydostać się na brzeg. Połóż go w pozycji bocznej bezpiecznej i kontroluj czy oddycha.
Jeśli jest nieprzytomny to warto już na etapie holowania udrożnić mu drogi oddechowe (odgiąć głowę do tyłu) Osoby przeszkolone mogą rozważyć także wykonanie wdechów ratowniczych na etapie holowania)
Jeśli okoliczności zdarzenia wskazują na możliwy uraz kręgosłupa staraj się ograniczać ruchy szyi. Uwaga! Priorytetem jest zawsze zapewnienie możliwości oddychania pacjentowi, niezależnie od potencjalnego urazu.
Czego nie robić przy utonięciach?
Przede wszystkim nie rzucać się do ratowania bez planu. Osoby przeszkolone w ratownictwie wodnym podkreślają zgodnie, że wyciąganie wody tonącego to trudna sztuka. O wiele bezpieczniej jest podjąć działania bez wchodzenia do wody.
Pamiętaj – jeśli podpływasz do tonącego nie daj się złapać. Tonący brzytwy się chwyta -znasz to powiedzenie prawda? Ciebie też chwyci, jak tylko będzie miał okazję.
Dlatego raz jeszcze apeluję- zatrzymaj się na chwilę, rzuć tonącemu coś co pozwoli mu unosić się na wodzie. Podnieś alarm i wezwij pomoc.
RKO przy utonięciach i podtopieniach
Resuscytacja pacjenta po utonięciu będzie polegała na standardowym działaniu.
Uwaga! W przypadku osoby wyciągniętej, u której NIE stwierdzamy obecności oddechu kluczowe jest wykonanie oddechów ratowniczych (oddechy życia) Dzieje się tak dlatego, że to do zatrzymania krążenia doszło z powodu braku możliwości nabierania powietrza.
Udrażniamy drogi oddechowe i wykonujemy 5 oddechów do widocznego uniesienia się klatki piersiowej.
Jeśli nie ma reakcji na próby wentylacji należy wykonać 30 ucisków klatki piersiowej, a następnie 2 wdechy. Należy kontynuować resuscytację krążeniowo-oddechową do czasu przybycia służb ratowniczych.
AED przy utonięciach i podtopieniach
Tu zawsze pojawiają się dwa pytania.
- Czy warto używać automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED) w przypadku ofiar tonięcia? Tak! zdecydowanie warto. Nawet jeśli po przyklejeniu elektrod na klatkę piersiową pacjenta nie pojawi się komunikat o defibrylacji. Urządzenie przeprowadzi Cię przez cały proces resuscytacji -będzie Twoim asystentem podczas prowadzonych działań.
- Czy użycie AED jest bezpieczne u pacjentów wyciągniętych z wody. Chodzi oczywiście o obawę porażenia prądem w momencie gdy elektrody będą przyklejane na mokrą klatkę piersiową pacjenta. Również podłoże, na którym leży pacjent często jest też mokre w takich zdarzeniach (baseny)
Spokojnie ! Możesz bezpiecznie używać AED w takich warunkach. Wystarczy tylko przetrzeć czymś klatkę pacjenta przed naklejeniem elektrod, a jeśli pacjent leży w wodzie to należy go przenieść w suche miejsce.
Więcej o użyciu AED pisałem w artykule na temat rytmów do defibrylacji i nie do defibrylacji.
Na koniec mały bonus, a tak naprawdę to dwa słowa o temacie, który jest mi szczególnie bliski.
Jak zapobiegać utonięciom dzieci?
W idealnym świecie wszystkie dzieci wchodzą do wody powinny umieć pływać, a dorośli nie powinni spuszczać z nich oczu. Tak jednak nie jest. Bezpieczeństwo dzieci w wodzie można jednak zwiększyć stosując proste metody. Strój kąpielowy i dodatki powinny być w jaskrawych kolorach, aby łatwiej było dostrzec nasze pociechy wśród innych dzieci, oraz w sytuacji gdy zanurzają się w wodzie. Przykład widoczny na zdjęciu. Warto też aby miały pod ręką akcesoria, które dają im dodatnią pływalność. Jako przykład wrzucam zdjęcie:
