Zimno- w niewielkich ilościach może usprawniać i ciało i umysł, ale potrafi być też zabójcze. Czym jest hipotermia? Jakie są przyczyny i objawy hipotermii? Jak sobie z nią radzić i jak udzielać pierwszej pomocy w przypadku wychłodzenia lub wyziębienia organizmu? Zapraszam do mojego poradnika!
Czym jest hipotermia i wychłodzenie organizmu?
Hipotermia, lub inaczej wychłodzenie organizmu to nic innego. jak spadek temperatury ciała poniżej poniżej 35 stopni Celsjusza (dokładnie chodzi o temperaturę głęboką)
Chociaż krótkotrwałe oddziaływanie zimna na organizm ma pozytywny wpływ na zdrowie, to warto zaznaczyć, że hipotermia może być groźna zarówno dla zdrowia jak i życia.
Ten stan zwykle kojarzy się nam z zimą, wpadnięciem do lodowatej wody itp. Nic bardziej mylnego. Okazuje się, że hipotermia występuje na całym świecie, niezależnie od warunków pogodowych. A więc można doświadczyć tego stanu nawet latem.
Spróbujmy przyjrzeć się jej bliżej. Moje obserwacje i doświadczenia zawodowe pozwalają stwierdzić, że stan hipotermii potrafi być bardzo niebezpieczny. Może utrudnić, a nawet położyć na łopatki pozornie łatwą akcję udzielania pomocy.
Jak dzielimy hipotermię?
Sam podział jako kryterium przyjmuje pomiar temperatury więc w warunkach codziennych (gdy jesteśmy świadkami zdarzenia i nie mamy dostępu do termometru ) może być nieco sztuczny.
Jak dzielimy stopnie hipotermii?
- hipotermia łagodna – 32-35 stopni Celsjusza
- hipotermia umiarkowana – 28-32 stopnie Celsjusza
- hipotermia ciężka – <28 stopni Celsjusza
- niektóre źródła wyróżniają jeszcze czwarte stadium – poniżej 24 stopni.
Hipotermia u dzieci i niemowląt
Warto zaznaczyć, że u niektórych pacjentów hipotermia rozwija się szybciej i stanowi większe zagrożenie. Do tej grupy należą także dzieci. Dlaczego więc dzieci są bardziej podatne na hipotermię? Jest kilka powodów:
- Proporcje ciała:
Dzieci mają większą powierzchnię ciała w stosunku do masy ciała niż dorośli. Ciepło “ucieka” głównie przez powierzchnię skóry. Dzieci tracą więc je szybciej. - Brak zdolności do samoregulacji cieplnej:
Termoregulacja u dzieci rozwija się stopniowo w miarę rozwoju i nie działa tak skutecznie, jak u dorosłych. - Mniejsza ilość tłuszczu:
Tak! Choć może to się wydawać dziwne gdy patrzymy na małego pulchnego “bobaska”. Działa on jak naturalny izolator, więc ta naturalna izolacja u dzieci jest słabsza. - Szybsze oddychanie:
Dzieci mają tendencję do szybszego oddychania niż dorośli. To zjawisko może zwiększać utratę ciepła. - Mniejsza zdolność do komunikacji:
Dzieci, zwłaszcza niemowlęta, nie są w stanie tak skutecznie wyrazić swojego dyskomfortu związane z zimnem jak dorośli.
Hipotermia u dziecka – czy na pewno?
Spokojnie. Zanim chwycicie za termometry zaznaczam, że temperatura w przedziale 36.0 – 35.0 to zwykle błąd pomiarowy. Co ciekawe- od momentu gdy popularne stały się laserowe termometry, takie “psikusy” zdarzają się częściej. Tutaj termometry alkoholowe lub elektroniczne wkładane pod pachę lub do odbytu są nadal dokładniejsze.
Jeśli już “strzelamy do dziecka” termometrem na podczerwień to wykonajmy kilka pomiarów. Jeden na czole, drugi na szyi (boczna strona na przebiegu naczyń krwionośnych) , trzeci na klatce piersiowej. Sami zobaczycie, że pomiary będą różne.
I najważniejsze. My (wszyscy, nie tylko medycy) badamy i leczymy człowieka a nie urządzenie. Patrzcie zawsze jak wygląda wasz pacjent.
Przy okazji warto przeczytać:
Jakie są objawy hipotermii?
Przyjrzyjmy się teraz objawom, które towarzyszą poszczególnym stopniom wychłodzenia. Pomoże nam to oszacować zagrożenie dla pacjenta i wdrożyć skuteczną pierwszą pomoc.
Jak już wspomniałem dla udzielania pomocy przedmedycznej liczy się stan pacjenta a nie cyferki na termometrze. Poniżej przedstawiam objawy różnych stadiów hipotermii:
Hipotermia łagodna (32-35°C)
Poszkodowany jest w pełni przytomny, zachowuje logiczny kontakt, ale zaczynają występować drżenia mięśniowe – organizm próbuje się ogrzać.
Hipotermia umiarkowana (28–32°C)
Występuje dotkliwy ból rąk i nóg. Pojawiają się zaburzenia świadomości, apatia, problemy z mową i koordynacją, a drżenia mięśniowe ustają.
Hipotermia ciężka (24–28°C)
Stajemy się senni, tracimy poczucie czasu, ból stopniowo ustępuje uczuciu błogości i “odpływania” Dochodzi do utraty przytomności. Oddech staje się wolny i płytki, tętno słabo wyczuwalne. To zwykle ostatnia szansa na ratunek!
Hipotermia głęboka (temperatura poniżej 24°C)
Brak objawów życiowych. Wymaga natychmiastowej resuscytacji i procedur ogrzewania. Każda chwila jest cenna!
Jak udzielać pierwszej pomocy w hipotermii?
Przede wszystkim działaj. Wychłodzony człowiek prawdopodobnie nie będzie w stanie poradzić sobie sam. Może zachowywać się nieracjonalnie, a nawet okazywać brak współpracy. Musisz więc działać. Samo wezwanie pomocy nie wystarczy. Jak udzielać pierwszej pomocy przy hipotermii i wychłodzeniu organizmu?
Najważniejsze przy udzielaniu pomocy przy hipotermii- przerywamy ekspozycję na zimno. Stosujemy wszelkie dostępne metody:
- przenoszenie do ciepłego pomieszczenia
- jeśli nie możemy ruszyć człowieka to osłaniamy go przed działaniem zimna (wiatru, wody) Dobrze sprawdzi się tutaj folia ratownicza (NRC)
A jak prowadzić ogrzewanie w ramach pierwszej pomocy?
Należy używać wszelkich dostępnych metod i pamiętać o jednej zasadzie- ogrzewanie prowadzimy stopniowo.
- zdjęcie mokrych ubrań
- sucha ciepła odzież lub koce
Pamiętaj! Folia NRC najlepiej spełni swoje zadanie jako warstwa wierzchnia (najbardziej zewnętrzna)
- jeśli poszkodowany jest przytomny można podawać ciepłe płyny (zwykła herbata z cukrem będzie w sam raz)
- dobrze sprawdzą się termofory lub ciepłe kompresy (dostępne w niektórych apteczkach) Pamiętaj ! nie układaj ich na gołą skórę.
- nieprzytomny pacjent powinien leżeć w pozycji bezpiecznej (na boku).
- jeśli nie ma funkcji życiowych (brak oddechu) należy rozpocząć resuscytację (RKO) i jednocześnie wdrożyć ogrzewanie. Jeśli jesteś sam na miejscu zdarzenia priorytet w pierwszej pomocy ma resuscytacja. Pamiętaj! Inaczej prowadzimy RKO u niemowlaka, a inaczej RKO u dzieci starszych!
Uwaga! Obowiązuje zasada, że „nikt nie jest martwy dopóki nie jest ciepły i martwy”
A więc wzywamy pomoc -☎ 999 i lecimy z uciskami klatki piersiowej. Klatka będzie bardziej sztywna, uciski trudne. Proszę jednak nie rezygnować! Znane są przypadki skutecznej resuscytacji u skrajnie wychłodzonych pacjentów, w tym także u dzieci.
Fakty i mity o hipotermii
Zdecydowanie łatwiej i bezpieczniej jest zapobiegać wychłodzeniu niż udzielać pierwszej pomocy. Poniżej opiszę kilka faktów i mitów dotyczących hipotermii, które pozwolą wam uniknąć tego przykrego stanu. Co musisz wiedzieć o hipotermii?
Hipotermia NIE występuje tylko w zimie!
Występuje na całym świecie , niezależnie od warunków pogodowych. Wiadomo – im chłodniejsze otoczenie tym większa szansa. Uwaga! Osoby, starsze, chore, niedożywione, szybciej rozwiną objawy hipotermii.
Alkohol NIE rozgrzewa!
Alkohol, zwłaszcza wysokoprocentowy daje POZORNE uczucie ciepła. Dodatkowo upośledza odbieranie sygnałów ostrzegawczych z zewnątrz (usypia czujność), czasem też dosłownie usypia 😉
Ubrany człowiek TRACI ciepło!
Nawet ubrany „od stóp do głów” człowiek traci ciepło. 10% utraty jest przez oddech! Uwaga! jeśli człowiek leży na ziemi na wznak, spora część ciepła „ucieka” do podłoża. To kolejna rzecz, która przemawia ZA układaniem w pozycji bocznej. Mniej ciepła ucieka, bo mniejsza jest powierzchnia styku ciała z zimnym podłożem
Mokre ubranie należy natychmiast zdjąć TYLKO gdy zastąpisz je suchym!
Jeśli nie posiadamy suchej odzieży to mokrą można zdjąć dopiero w ciepłym pomieszczeniu lub w karetce. Nawet mokre ubranie zachowuje pewne właściwości termoizolacyjne.
Połowa ciepła NIE ucieka przez głowę w normalnych warunkach!
W normalnych warunkach utrata ciepła przez głowę nie przekracza 10-15%. Ale uwaga…
Człowiek MOŻE stracić połowę temperatury przez głowę!
W bardzo zimnym otoczeniu człowiek może stracić 40-50% ciepła, gdy będąc ubrany w idealnie izolującą odzież, zdejmie czapkę. Wtedy, razem z oddechem, może stracić nawet połowę ciepła.
Głowa radzi sobie z wychłodzeniem gorzej niż reszta ciała!
Przy ekspozycji ciała na zimno naczynia krwionośne obkurczają się, co chroni przed utratą ciepła Głowa „radzi sobie” pod tym względem gorzej i może szybciej oddawać ciepło. Warto więc zakładać czapkę w czasie hartowania ciała (spacery na zimnie, morsowanie)
Trzymajcie się zatem ciepło i pamiętajcie – nie ma to jak solidna rozgrzewka przy udzielaniu pierwszej pomocy!
Po praktykę zapraszam na szkolenie:
Nie mogę sobie wyobrazić lepszego miejsca do odwiedzenia w sieci – ten blog to prawdziwa skarbnica wiedzy i inspiracji, gdzie każdy artykuł przynosi nowe spojrzenie na tematy, które mnie interesują, i zachęca do refleksji nad nimi, co sprawia, że codziennie wracam tu z jeszcze większym zaciekawieniem i oczekiwaniem na kolejne wpisy!
Cześć, bardzo dziękuję za miłe słowa. Gdzieś uciekł mi ten komentarz. Taki feedback to dla mnie zawsze jest dodatkowa motywacja do działania i tworzenia treści. Pozdrawiam serdecznie i do usłyszenia pod postami 😉
Piotr
Treść jest klarowna, dobrze zorganizowana i pełna przydatnych wskazówek. Autor doskonale wyjaśnia kluczowe zagadnienia. Może warto by dodać więcej przykładów praktycznych. Pomimo tego, tekst jest niezwykle edukacyjny i inspirujący.
Cześć, bardzo dziękuję za informację zwrotną. Gdzieś uciekł mi ten komentarz i odpisuję sporo po czasie. Cieszę się, że treść jest czytelna , staram się aby każdy wpis miał ludzką duszę. Jak najbardziej biorę sobie do serca i będzie więcej konkretnych przykładów. A czy może jest jakiś konkretny przypadek, o którym warto opowiedzieć ? Proszę dać znać – chętnie napiszę
Pozdrawiam serdecznie.
Piotr
Pingback: Wyposażenie apteczki pierwszej pomocy - wskazówki!
Pingback: Pierwsza pomoc przy zatruciu czadem | Praktyka u Ratownika