Gdy myślimy o udzielaniu pierwszej pomocy w nagłym zatrzymaniu krążenia to nasza głowa szybko rysuje obraz osoby dorosłej, która nagle osuwa się na ziemię, przestaje oddychać, a jej serce przestaje bić. Jednak to zagadnienie nie dotyczy tylko dorosłych. Do zatrzymania krążenia może dochodzić także u dzieci. Czym jest nagłe zatrzymanie krążenia u dzieci i dorosłych? Jak się objawia? Dlaczego tak się dzieje i jak skutecznie udzielać pierwszej pomocy przy NZK? Zapraszam!
Czym jest nagłe zatrzymanie krążenia?
Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) najprościej mówiąc jest to stan gdy dochodzi do zatrzymania czynności skurczowej serca- nagle przestaje ono bić. Prowadzi to do przerwania -zatrzymania krążenia krwi w organizmie. Człowiek traci przytomność, dochodzi do zatrzymania oddechu i ostatecznie do ustania funkcji układu nerwowego.
Z punktu udzielania pierwszej pomocy liczy się szybkie i skuteczne działanie do czasu przybycia karetki. Dlaczego to takie ważne? Gdy dojdzie do NZK rozpoczyna się proces umierania, a najbardziej wrażliwym narządem jest nasz mózg, i to właśnie jego komórki umierają jako pierwsze. Co gorsza nie da się tego odwrócić.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że pierwsza pomoc będzie się różnić w zależności od tego czy pacjentem będzie dorosły czy dziecko.
Przyczyny nagłego zatrzymania krążenia u dorosłych
W przypadku NZK u dorosłych prawie zawsze mamy do czynienia z pierwotną chorobą serca – przyczyna jest kardiologiczna. Dlatego typowy obraz dorosłego, który doznaje NZK to nagły upadek i utrata przytomności. A co dzieje się w tym czasie ?
Pojawiają się zaburzenia rytmu jak migotanie komór lub częstoskurcz komorowy (to te dziwne pofalowane linie na monitorze EKG, które znamy z filmów i seriali medycznych) Serce przestaje się kurczyć i mamy zatrzymanie krążenia.
Objawy nagłego zatrzymania krążenia u dorosłych
To przede wszystkim utrata przytomności. Czasem nie jest poprzedzona żadnymi objawami ostrzegawczymi. Idzie sobie człowiek i nagle pada. Kojarzycie sceny gdy zawodnicy piłki nożnej nagle padają na murawę- jednym z najbardziej znanych jest przypadek Christiana Eriksena – tak to właśnie tak wygląda.
Kolejny objaw to brak oddechu. Może występować też oddech nieprawidłowy -agonalny. Są to pojedyncze płytkie “westchnienia” Nie należy ich traktować jak prawidłowego oddychania i rozpocząć udzielanie pomocy -RKO (resuscytację).
Kolejny to brak tętna na dużych naczyniach (tętnica szyjna) .
NZK u dzieci – przyczyny
W przypadku osób dorosłych można w jednym zdaniu odpowiedzieć na to pytanie : są to przyczyny sercowe. Pamiętamy.
Jeśli chodzi o dzieci, to sprawa jest bardziej złożona. Warto się na tym chwilę zatrzymać bo zrozumienie przyczyny pozwoli na odkrycie klucza do sukcesu udzielania pomocy u dzieci. Nie tylko w przypadku zatrzymania krążenia. Spokojnie – już wyjaśniam!
U dzieci w zasadzie nigdy nie dochodzi do NZK z przyczyny sercowej. Dzieci to małe, zaprogramowane na długie lata cudowne mechanizmy. Może się to zdarzyć tylko w przypadku wrodzonej choroby lub wady serca u dziecka (czasem rodzice dowiadują się tym dopiero gdy pojawia się pierwsze niepokojące objawy).
A więc dlaczego? Co jest główną przyczyną nagłego zatrzymania krążenia u dzieci?
Główną przyczyną NZK u dzieci jest ostra niewydolność oddechowa. Dochodzi wówczas do niedotlenienia, a w konsekwencji – zatrzymanie krążenia. Czyli u dzieci serce przestaje pracować wtórnie do niewydolnego oddechu. Stan ten może być spowodowany przez:
- ciało obce w drogach oddechowych – np. zakrztuszenie. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn!
- podtopienie lub utonięcie (utopić można się też w przysłowiowej szklance wody).
- zadzierzgnięcie (ucisk na szyję w okolicy krtani przez zaciskającą się pętlę) Termin ten stosowany jest głównie w kryminalistyce ale zdarzają się także przypadkowe zdarzenia w tym mechanizmie. Niestety coraz częściej także próby samobójcze u dzieci. Wyróżnia się także podduszanie (wypadki, niemądre zabawy, internetowe challenge) Ja też mam dziwną minę gdy to piszę… co robić, takie czasy. Widziałem to wielokrotnie w pracy – to nie są odosobnione przypadki…
Pozostałe przyczyny NZK u dzieci to:
- urazy.
- wstrząs. Głównie anafilaktyczny (silna reakcja alergiczna) i krwotoczny (związany z utratą dużej ilości krwi).
- zatrucia. Głównie przypadkowe (również zatrucia lekami).
- poważne zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej (związane z odwodnieniem). To zdarza się bardzo często małych dzieci w związku z biegunką/wymiotami.
- warto też wymienić choroby układu oddechowego z ciężkim przebiegiem. Głównie astma, ale też zapalenie krtani, oskrzeli i płuc.
NZK u dzieci – objawy
Zatrzymanie krążenia u dzieci jest obarczone złym rokowaniem – niestety. Dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie objawów niewydolności oddechowej, która nieleczona prowadzi do zatrzymania akcji serca.
Ok. Jak zatem wygląda dziecko na skraju takiego “załamania”? Jak objawia się nagłe zatrzymanie krążenia u dzieci?
Już wzrokowa ocena małego pacjenta powinna zapalić w naszej głowie czerwoną lampkę, zawsze gdy zauważymy:
- fioletowy, siny kolor skóry i błon śluzowych ( twarz i usta dziecka)
- brak reakcji na bodźce ( pocieranie, poklepywanie, szczypanie) Dziecko nie budzi się, nie płacze.
- wiotkość ciała (brak napięcia mięśniowego
- nieprawidłowy oddech -krótki, płytki, nieregularny, lub brak ruchów klatki piersiowej-brak oddechu.
NZK u dzieci i dorosłych – podobieństwa i różnice
Aby podsumować ten wpis spróbujmy spojrzeć całościowo na udzielanie pomocy pacjentom z NZK.
Jako wspólny mianownik warto przyjąć fakt, że wczesne rozpoznanie objawów NZK jest kluczowe dla szybkiej reakcji. Prawidłowe udzielanie pierwszej pomocy zwiększa szanse pacjenta na przeżycie. Każdego pacjenta.
Udzielanie pierwszej pomocy przy zatrzymaniu krążenia wiąże się zawsze z silnym stresem świadków zdarzenia. Dlatego też regularne szkolenia oparte na praktycznych ćwiczeniach są tak ważne.
Działaj, aby kupić czas. Tak – to właśnie Twoje skuteczne działanie kupuje czas pacjentowi i chroni jego najcenniejsze komórki – komórki nerwowe.
A jeśli chodzi o różnice między zatrzymaniem krążenia u dorosłego i dziecka. Na co warto zwrócić uwagę?
Inna jest przyczyna. U dorosłych jest to przyczyna sercowa, a u dzieci oddechowa. Dlaczego to takie ważne? Ta wiedza pozwala nam ustalić priorytety.
U dorosłych kluczowe są porządne uciski klatki piersiowej i dostęp do AED (automatyczny defibrylator zewnętrzny), a u dzieci oddechy ratownicze. To zasadnicza i kluczowa różnica przy udzielaniu pierwszej pomocy. Zapamiętaj ją raz na zawsze! Ja sam powtarzam ją do znudzenia na każdym moim szkoleniu.
Dokładny opis udzielania pierwszej pomocy przy NZK u dzieci i znaczenie oddechów ratunkowych opisuję w artykule: RKO u dzieci – resuscytacja i reanimacja dziecka.
Serdecznie polecam zapoznać się z tym materiałem. Szczególnie w przypadku dzieci wczesne działanie może pozwolić uniknąć NZK, a jeśli już do niego dojdzie, pozwoli na szybkie przywrócenie czynności życiowych.
Inne różnice, które wpływają na udzielanie pierwszej pomocy przy NZK to:
- różnice wynikające z budowy ciała – duża głowa dziecka w porównaniu z innymi jego częściami ciała, mała twarz i usta oraz duży język, może zwiększać ryzyko niedrożności dróg oddechowych
- dodatkowo niemowlęta do 6 miesiąca życia oddychają fizjologicznie przez nos – warto pilnować aby był drożny ( szczególnie przy infekcjach)
- różnice fizjologiczne – u dzieci objętość krwi jest stosunkowo niewielka (licząc na kg masy ciała) Dzieci są więc znacznie mniej odporne na jej utratę niż dorośli. Tak naprawdę podobna zależność występuje przy utracie pozostałych płynów – dzieci szybko mogą się odwodnić
Na koniec jeszcze jedna rzecz do zapamiętania. Wymienione powyżej zależności mają tym większą moc im mniejsze jest dziecko!
Na koniec pragnę jeszcze raz podkreślić, że można skutecznie udzielać pomocy i reanimować dziecko. Wystarczy opanować kilka podstaw i poćwiczyć to na szkoleniu pierwszej pomocy.
Pierwsza pomoc jest dla każdego – jest też dla Ciebie!
Po praktykę zapraszam na szkolenie! Wybierz, które interesuje Cię najbardziej:
Indywidualne kursy pierwszej pomocy w Gdańsku
Kursy pierwszej pomocy dla szkół i przedszkoli w Gdańsku
Pingback: Rytmy do defibrylacji i nie do defibrylacji
Pingback: Zawał serca - objawy i pierwsza pomoc | Praktyka u Ratownika